“Danh nhân Hưng Yên trong tiến trình lịch sử” những gam màu sống động và chân thực 

Trên dải đất hình chữ S thiêng liêng của dân tộc Việt Nam, có một miền quê bình dị mà kiêu hãnh, trầm mặc mà rạng rỡ - đó là Hưng Yên. Không sở hữu những dãy núi kỳ vĩ hay biển cả mênh mông, nhưng nơi đây lại lấp lánh hào quang của lịch sử, tỏa sáng bởi tinh thần quật cường và nét đẹp văn hiến trường tồn. Từ một Phố Hiến từng sánh ngang kinh kỳ, đến những danh nhân kiệt xuất đã đi vào sử sách, từ những ngôi đền cổ kính rêu phong đến vị ngọt thơm của trái nhãn lồng, Hưng Yên luôn hiện lên với một vẻ đẹp rất riêng, vừa bình dị, vừa kiêu hãnh.

Bao thế hệ đã sinh ra trên mảnh đất này, lớn lên cùng những câu chuyện hào hùng và nối tiếp truyền thống cha ông. Hưng Yên không chỉ là miền đất của quá khứ vinh quang mà còn là vùng đất đang vươn mình mạnh mẽ, sẵn sàng hội nhập nhưng vẫn giữ trọn tinh hoa văn hóa dân tộc. Hành trình khám phá Hưng Yên là hành trình tìm về những giá trị bền vững, nơi từng trang sử vàng vang vọng mãi trong lòng người.

Thời gian trôi qua, những giá trị văn hóa - lịch sử vẫn luôn là những lớp trầm tích quý giá cần được khám phá. Làm thế nào để thế hệ trẻ khi tiếp cận tìm hiểu về lịch sử sẽ có cái nhìn vừa bao quát vừa sâu sắc lại cụ thể. Khi đọc cuốn Danh nhân Hưng Yên trong tiến trình lịch sử, tôi đã cho rằng cuốn sách này đã giải được bài toán đó một cách nhẹ nhàng và thú vị.

Ðây là một cuốn sách có bố cục rõ ràng, chặt chẽ, được sắp xếp theo chiều dài lịch sử. Cuốn sách được chia làm 2 phần. Phần 1 Danh nhân Hưng Yên trong tiến trình lịch sử. Phần 2 Danh nhân Hưng Yên tiêu biểu trong thể tài văn học. 

Từ những câu chuyện về các danh tướng có công đánh giặc ngoại xâm bảo vệ đất nước: Triệu Quang Phục (?-571) - Lãnh đạo cuộc kháng chiến chống quân Lương, sử dụng chiến thuật du kích tại đầm Dạ Trạch, giành lại độc lập cho nước Vạn Xuân. Phạm Bạch Hổ (910-970) - Tướng quân thời Ngô Quyền, góp công lớn trong việc bảo vệ đất nước trước các thế lực phong kiến phương Bắc và giữ vững ổn định vùng Ðằng Châu. Nguyễn Thiện Thuật (1844-1926) - Lãnh tụ khởi nghĩa Bãi Sậy chống Pháp, nổi bật với chiến thuật du kích lợi dụng địa hình sông nước để đánh địch. Hoàng Hoa Thám (1858-1913) - Thủ lĩnh nghĩa quân Yên Thế, kháng chiến chống Pháp suốt hơn 25 năm với chiến thuật đánh du kích khiến quân giặc khốn đốn. Nguyễn Bình (1906-1951) - người tổ chức lực lượng vũ trang cách mạng tại Nam Bộ, đặt nền móng cho chiến khu miền Nam trong kháng chiến chống Pháp.

Những câu chuyện về danh nhân có đóng góp cho văn học, các vị quan trạng đỗ đầu khoa bảng như: Tống Trân - một trong bốn Lưỡng quốc Trạng Nguyên của Việt Nam; Dương Quảng Hàm - danh nho, nhà nghiên cứu văn học; Nguyễn Công Hoan - Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam đầu tiên; Vũ Trọng Phụng - nhà văn, nhà báo có những tác phẩm xuất sắc cho nền văn học nước ta… Những câu chuyện về danh nhân kiệt xuất trên lĩnh vực chính trị, ngoại giao như: Ðào Công Soạn - một danh thần nổi tiếng thời Lê; Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh đã cùng tập thể Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Ðảng lãnh đạo Ðảng và toàn dân triển khai thực hiện đường lối Ðổi mới…
Những câu chuyện về các danh nhân trong các lĩnh vực như nghệ thuật, kiến trúc… như Tô Ngọc Vân, Dương Bích Liên… họ đã để lại những tác phẩm ấn tượng ghi dấu trong tiến trình phát triển của nghệ thuật.

Từ những nhân vật danh nhân cụ thể, cuộc đời, câu chuyện của họ như những dấu mốc quan trọng trong suốt chặng đường dựng xây và phát triển của Hưng Yên. Danh nhân Hưng Yên trong tiến trình lịch sử là một bức tranh với những gam màu lịch sử sống động, chân thực và có tính bao quát cao. 

Với lịch sử văn hiến lâu đời như vậy, mảnh đất Hưng Yên là một trong những nơi lưu giữ và bảo tồn các di tích lịch sử, những lớp trầm tích văn hóa xưa đặc biệt là các di tích mang giá trị về nghệ thuật kiến trúc đặc sắc, in đậm nét văn hóa như Văn miếu Xích Ðằng, Ðền Hiến, Chùa Linh Ứng, Ðông Ðô Quảng Hội, Chùa Chuông, Chùa Pháp Vân, những pho tượng Phật nghìn năm, chuông đồng, khánh đá vài trăm năm tuổi... Tất thảy đã mang đến cái nhìn đầy tôn kính và trang nghiêm cho mảnh đất văn hiến trước vẻ đẹp của sự kết hợp nghệ thuật kiến trúc truyền thống và hiện đại.

Khi viết về một vùng đất để đạt được cái hay, cái đúng, cái thú vị thì đầu tiên cuốn sách đó phải đạt được yếu tố là khắc họa được cái hồn cốt của vùng đất đó. Cách tiếp cận lịch sử từ điểm nhìn tập hợp các danh nhân kiệt xuất của một vùng đất là cách tiếp cận thông minh, am hiểu và có sự đầu tư lớn. Bởi lẽ từ những chân dung danh nhân cho ta thấy được một tầm vóc lịch sử lớn lao mà soi rọi vào đó ta sẽ thấy được cả một tiến trình lịch sử.

Cuốn sách không chỉ đơn thuần là sự tập hợp, biên soạn, ghi chép lại tiểu sử của các danh nhân mà còn kể những câu chuyện, những sự kiện chưa từng được công bố trước đó. Cuốn sách còn là những tác phẩm quý thể hiện lòng yêu nước của dân tộc. Mỗi trang sách đều lấp lánh tư liệu lịch sử và sự kính trọng biết ơn với ông cha ta.

Ðọc cuốn sách này, ta có thể nhận ra một điều quan trọng: lịch sử không chỉ được viết nên bởi những trận chiến hay những văn bản chính trị, mà còn bởi chính những con người, những số phận và lựa chọn của họ. Mỗi danh nhân Hưng Yên là một mảnh ghép trong bức tranh lớn của lịch sử dân tộc, một bản hòa ca mà mỗi nốt nhạc đều mang theo tiếng vọng của quá khứ. Chính sự hòa quyện giữa cá nhân và thời đại đã khiến tác phẩm trở nên sống động và cuốn hút, khiến người đọc không chỉ tiếp cận lịch sử bằng trí óc mà còn bằng cảm xúc.

Ở một phương diện khác, Danh nhân Hưng Yên trong tiến trình lịch sử còn là một tác phẩm mang tính chất gợi mở. Nó không khép lại những nhân vật lịch sử trong khuôn khổ một cuốn sách, mà khơi dậy trong người đọc mong muốn tìm hiểu sâu hơn về họ, về những góc khuất chưa được hé lộ, về những câu chuyện còn chưa được kể hết. Chính sự khơi gợi này khiến tác phẩm không chỉ đơn thuần là một tập hợp tư liệu mà trở thành một cây cầu nối giữa quá khứ và hiện tại, giúp thế hệ hôm nay hiểu hơn về những giá trị mà cha ông đã xây dựng.

Nhà văn CAO NGUYỆT NGUYÊN