Chùa Ông – Ngôi cổ tự linh thiêng ở xứ Nhãn

Toạ lạc tại thôn Bình Lương, xã Tân Quang (Văn Lâm), chùa Ông không chỉ nổi tiếng bởi vẻ đẹp cổ kính, kiến trúc độc đáo, mà còn gắn liền với lễ hội truyền thống đặc sắc. Lễ hội truyền thống chùa Ông được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia theo Quyết định số 1662/QĐ-BVHTTDL, ngày 3/6/2025. Đây là điểm đến tâm linh, văn hóa không thể bỏ qua mỗi dịp về thăm đất Nhãn.

Ngôi cổ tự gần 1.000 năm tuổi

Chùa Ông có tên chữ là Bản Tịnh tự được xây dựng vào thời Lý, thế kỷ thứ XII. Không chỉ là nơi thờ Phật, chùa còn phụng thờ Thiền sư Từ Đạo Hạnh và vua Lý Thần Tông, người có công khai phá, ban giống cây trồng, thuốc nam cho dân địa phương và chọn nơi đây dựng chùa làm nơi khuyên răn con người sống hướng thiện. Sau khi nhà vua băng hà, Nhân dân lập bài vị, thờ phụng Ngài với lòng biết ơn sâu sắc.

Trải qua gần một thiên niên kỷ, chùa đã nhiều lần được trùng tu. Tuy vậy, chùa Ông vẫn giữ nguyên lối kiến trúc truyền thống đậm nét văn hóa thời Lý, nổi bật với bố cục hình chữ Tam gồm: Tiền đường, trung từ và hậu cung, kết hợp tam quan ba cửa vòm cuốn chạm khắc hình tứ linh đặc sắc.

Tuy vậy, chùa Ông vẫn giữ nguyên lối kiến trúc truyền thống đậm nét văn hóa thời Lý, nổi bật với bố cục hình chữ Tam gồm: Tiền đường, trung từ và hậu cung, kết hợp tam quan ba cửa vòm cuốn chạm khắc hình tứ linh đặc sắc.

Toàn bộ khung cột chùa làm bằng gỗ lim, kết cấu vì theo kiểu chồng rường bào trơn có hoa văn, tạo cho tòa tiền đường vẻ bề thế, hài hòa và tinh tế. Nơi đây còn lưu giữ nhiều cổ vật quý như: gạch cổ thời Mạc, chuông đồng, đại tự, tượng thờ, ngựa thờ, thần tích thời Nguyễn...

Với những giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể vô cùng đặc sắc, năm 2001, chùa Ông được xếp hạng là di tích kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia.

Lễ hội truyền thống chùa Ông – Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia

Chùa Ông gắn liền với lễ hội truyền thống mùa xuân, được tổ chức vào mồng 9 tháng 3 (âm lịch) hàng năm. Xưa kia, lễ hội kéo dài từ ngày 6 – 28/3, nay rút gọn còn 3 ngày (6 – 9/3), nhưng vẫn giữ nguyên các nghi thức truyền thống như: tế lễ, rước nước, lễ phất cờ, cùng nhiều trò chơi dân gian như: bịt mắt đập liêu, đi cầu kiều, kéo co, chọi gà…

Lễ hội không chỉ là dịp để tưởng nhớ công lao của vua Lý Thần Tông, mà còn là ngày hội đoàn viên của người dân địa phương. Dù đi làm ăn xa, con cháu thôn Bình Lương đều trở về dâng hương tổ tiên, hòa mình vào không khí lễ hội.

Theo Đại đức Thích Minh Hậu, trụ trì chùa Ông, những năm qua, chùa được kiến thiết nhiều hạng mục như: Tam bảo, sân, cầu, tường bao, nhà khách… Thời gian tới, chúng tôi mong các cấp, ngành quan tâm hơn nữa trong việc tu bổ để chùa ngày càng khang trang, xứng đáng với giá trị di sản đã được ghi nhận.

Niềm tự hào về di sản văn hóa cũng được người dân địa phương thể hiện rõ nét. Bà Đinh Thị Nhẫn, thôn Bình Lương, chia sẻ: Tôi rất tự hào vì lễ hội chùa Ông được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Đó là sự ghi nhận cho nét đẹp truyền thống của quê hương.

Còn chị Lưu Thị Phương Lan, thôn Tăng Bảo cho biết: Hằng năm tôi đều tham gia lễ hội chùa Ông. Phần lễ thì trang nghiêm, phần hội thì vui tươi, hấp dẫn nên tôi rất thích.

Ngày nay, lễ hội chùa Ông vừa có tinh thần hội tụ, giao thoa, kết tinh, lan tỏa, vừa giữ gìn nét đẹp truyền thống. Có lẽ vì thế, lễ hội không chỉ là không gian tâm linh, mà còn là địa điểm giao lưu văn hóa cộng đồng, góp phần gắn kết tình làng nghĩa xóm, hun đúc tình yêu quê hương trong mỗi người con đất Nhãn.