Luật BHXH năm 2024 - “đòn bẩy”  mở rộng tỉ lệ bao phủ BHXH tự nguyện

Bảo hiểm xã hội (BHXH), bảo hiểm y tế là một trong những trụ cột trong hệ thống chính sách an sinh xã hội của Ðảng và Nhà nước. Thời gian qua, chính sách ngày càng được bổ sung, hoàn thiện để chăm lo tốt hơn cuộc sống của Nhân dân. Ngày 29/6/2024, Kỳ họp thứ 7, Quốc hội khóa XV đã thông qua Luật số 41/2024/QH15: Luật BHXH (viết tắt là Luật BHXH năm 2024). Luật có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2025 với nhiều điểm mới mở rộng quyền lợi cho người tham gia BHXH nói chung và BHXH tự nguyện nói riêng. Qua đó, góp phần làm giảm khoảng cách về các chế độ giữa BHXH bắt buộc và BHXH tự nguyện.

Việc sửa đổi điều kiện theo hướng giảm dần số năm đóng BHXH tối thiểu để được hưởng chế độ hưu trí từ 20 năm xuống 15 năm là nội dung được người dân quan tâm và ủng hộ nhiều nhất. Anh Nguyễn Văn Quân ở xã Phương Nam, thành phố Hưng Yên tham gia BHXH tự nguyện đã được 8 năm. Nếu theo quy định hiện hành, anh phải bảo đảm có thời gian tối thiểu đủ 20 năm mới được lĩnh lương hưu. Tuy nhiên, theo Luật BHXH năm 2024, anh Quân chỉ cần thời gian tham gia tối thiểu 15 năm và đủ tuổi nghỉ hưu theo quy định là có thể nhận lương hưu khi hết tuổi lao động. Anh Quân phấn khởi: Nhà nước quan tâm giúp những người lao động tự do như chúng tôi tham gia BHXH tự nguyện để có cơ hội nhận lương hưu khi về già. Hiện nay, điều kiện về thời gian lại được điều chỉnh rút ngắn lại theo hướng có lợi cho người tham gia, tôi rất phấn khởi. Tôi sẽ cố gắng tham gia đủ thời gian để được hưởng lương hưu, đỡ lo tài chính khi về già.

Qua thực tiễn, một trong những nguyên nhân được chỉ ra đối với tình trạng nhiều người hưởng BHXH một lần là do số năm tích lũy hưởng lương hưu (20 năm) quá dài, làm giảm động lực tham gia, gắn bó lâu dài để hưởng lương hưu của người lao động. Vì vậy, Luật BHXH năm 2024 quy định người lao động khi đủ tuổi nghỉ hưu mà có thời gian đóng BHXH từ đủ 15 năm trở lên được hưởng lương hưu hằng tháng đã tạo cơ hội cho những người tham gia muộn hoặc những người tham gia không liên tục cũng được hưởng lương hưu hằng tháng thay vì nhận BHXH một lần.

Một điểm đáng chú ý nữa của Luật BHXH năm 2024 là bổ sung chế độ thai sản vào chính sách BHXH tự nguyện. Theo đó, đối tượng khi thuộc một trong các trường hợp là: Lao động nữ sinh con; lao động nam có vợ sinh con có thời gian đóng BHXH tự nguyện hoặc vừa có thời gian đóng BHXH bắt buộc vừa có thời gian đóng BHXH tự nguyện từ đủ 6 tháng trở lên trong thời gian 12 tháng trước khi sinh con được hưởng trợ cấp thai sản. Mức trợ cấp thai sản là 2 triệu đồng cho mỗi con được sinh ra và mỗi thai từ 22 tuần tuổi trở lên chết trong tử cung, thai chết trong khi chuyển dạ. Chị Trần Lệ Hoa, tiểu thương ở chợ Phố Hiến (thành phố Hưng Yên) bày tỏ: Theo tôi, đây là chính sách hấp dẫn đối với lao động trẻ, gia tăng quyền lợi cho người tham gia cũng như tăng sức hút của chính sách BHXH tự nguyện.

Theo quy định hiện hành, người tham gia BHXH tự nguyện chỉ được hưởng 2 chế độ gồm: Hưu trí và tử tuất. Trong khi BHXH bắt buộc có 5 chế độ gồm: Ốm đau, thai sản, tai nạn lao động - bệnh nghề nghiệp, hưu trí, tử tuất. Chính sách BHXH thiếu hấp dẫn, chưa có các chế độ ngắn hạn là một trong những nguyên nhân khiến người dân chưa thực sự “mặn mà”, dẫn đến số người tham gia BHXH tự nguyện chưa được như kỳ vọng. Chị Bùi Thị Linh, nhân viên thu của Tổ chức dịch vụ thu BHXH, BHYT ở xã Phương Nam (thành phố Hưng Yên) cho biết: Tôi thấy việc bổ sung các chế độ của BHXH tự nguyện theo quy định tại Luật BHXH năm 2024 như: Trợ cấp thai sản; Bảo hiểm tai nạn lao động theo quy định của Luật An toàn, vệ sinh lao động sẽ giúp giảm khoảng cách giữa BHXH tự nguyện với BHXH bắt buộc. Từ đó, người dân thấy được những ưu việt, quyền lợi ngày càng được mở rộng để tự nguyện tham gia. Việc tuyên truyền, vận động phát triển người tham gia BHXH tự nguyện của chúng tôi sẽ thuận lợi hơn.

Ðến hết tháng 2/2025, toàn tỉnh có 14.593 người tham gia BHXH tự nguyện (tăng 4,8% so với cùng kỳ năm 2024). Qua rà soát, tiềm năng phát triển BHXH tự nguyện ở tỉnh còn nhiều, cơ quan BHXH kỳ vọng vào chính sách mới là “đòn bẩy” để mở rộng tỉ lệ bao phủ BHXH tự nguyện. Thời gian tới, cơ quan BHXH tiếp tục đẩy mạnh công tác truyền thông về quyền lợi khi tham gia BHXH tự nguyện; kiện toàn, bồi dưỡng, nâng cao kỹ năng nghiệp vụ cho các tổ chức dịch vụ thu BHXH, BHYT, tạo điều kiện thuận lợi cho người tham gia BHXH tự nguyện; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, đơn giản hóa các thủ tục hành chính, rút ngắn thời gian giải quyết thủ tục… phục vụ ngày càng tốt hơn người tham gia BHXH tự nguyện…