Gà Đông Tảo – Từ tri thức dân gian đến di sản văn hóa phi vật thể quốc gia

Không chỉ nổi tiếng với nhãn lồng, vải trứng, bánh tẻ… Hưng Yên còn được biết đến với giống gà Đông Tảo quý hiếm, mang giá trị kinh tế và văn hóa đặc sắc. Ngày 10/6/2025, Tri thức dân gian Nuôi và chế biến gà Đông Tảo, xã Đông Tảo (Khoái Châu) vinh dự được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, mở ra hướng đi mới cho việc bảo tồn và phát triển giá trị đặc sản quê hương.
Tri thức dân gian – tài sản vô giá
Gà Đông Tảo (còn gọi là gà Đông Cảo) có nguồn gốc lâu đời, tương truyền từng được dùng làm vật phẩm tiến vua, lễ cúng trong các dịp trọng đại. Qua nhiều thế hệ, người dân xã Đông Tảo đã hình thành hệ thống tri thức dân gian phong phú, từ cách chọn giống, chăm sóc, chế biến đến bảo tồn nguồn gen quý hiếm. Hệ tri thức này không chỉ là hiểu biết về kỹ thuật mà còn chứa đựng tâm huyết và kinh nghiệm sống động từ đời thực, truyền miệng qua các thế hệ.

Theo ông Nguyễn Thanh Quyết, Chủ tịch UBND xã Đông Tảo cho biết: Việc công nhận Tri thức dân gian về Nuôi và chế biến gà Đông Tảo là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia không chỉ là sự ghi nhận xứng đáng đối với người dân địa phương, mà còn là động lực quan trọng trong việc bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa gắn với nông nghiệp truyền thống.

Giống gà “khó tính” và những người nuôi tâm huyết

Gà Đông Tảo có ngoại hình độc đáo: cặp chân to, xù xì như vỏ quả dâu tằm; da đỏ; thân hình vững chãi. Gà trống trưởng thành nặng 5–6kg, gà mái hơn 3,5kg. Nhưng để có được giống gà đạt chuẩn đòi hỏi sự kiên trì và kiến thức sâu rộng.

Theo các hộ nuôi lâu năm, giống gà này “không ưa sống tù túng”, cần không gian rộng để vận động. Gà thường được nuôi thả vườn, ăn thức ăn tự nhiên, không sử dụng chất tăng trọng. Trung bình mất từ 12 đến 18 tháng để có một lứa gà chất lượng.
Hiện nay trong xã có trên 2.000 hộ gia đình chăn nuôi gà Đông Tảo với tổng đàn trên 40.000 con, mỗi năm xuất bán hàng vạn con gà thương phẩm và giống. Nhờ nghề nuôi gà Đông Tảo, người dân có thu nhập ổn định từ 8 – 10 triệu đồng/người/tháng, trở thành một trong những nghề chủ lực nâng cao đời sống nông thôn.
Anh Lê Quang Thắng, Giám đốc Hợp tác xã Chăn nuôi và Kinh doanh gà Đông Tảo chia sẻ: Ngoài việc duy trì phương pháp nuôi truyền thống, chúng tôi còn áp dụng quy trình VietGAHP để nâng cao chất lượng thịt và bảo đảm vệ sinh an toàn thực phẩm. Hợp tác xã cũng đang triển khai mô hình thụ tinh nhân tạo để giữ gìn nguồn gen quý, tăng tỷ lệ ấp nở, nâng hiệu quả kinh tế.

Anh Giang Minh Được, hộ chăn nuôi lớn tại thôn Dũng Tiến cho biết: Gia đình tôi hiện nuôi hơn 2.000 con gà. Mỗi năm bán ra thị trường 7-8 tấn gà thịt và hàng chục nghìn gà giống. Gà Đông Tảo ngày càng được ưa chuộng. Tôi rất tự hào khi đặc sản quê mình được vinh danh là di sản văn hóa quốc gia.
Hướng tới phát triển bền vững
Không chỉ nổi bật bởi giá trị dinh dưỡng, thịt săn chắc, ít mỡ, ít cholesterol, gà Đông Tảo còn là nguyên liệu cho hàng loạt món ăn đặc sắc. Từ chân gà tiềm thuốc bắc, đùi hấp lá chanh đến chả nướng, giả cầy, da trộn thính… mỗi món ăn đều chứa đựng sự tinh tế và kinh nghiệm chế biến lâu đời của người dân nơi đây.

Để phục vụ thị trường đa dạng, những năm gần đây, các cơ sở tại Đông Tảo hiện đã sáng tạo, chế biến thêm nhiều sản phẩm mới như: giò gà Đông Tảo, chân gà ngâm sả tắc, gà ủ muối, xúc xích gà… Nhiều sản phẩm đã đạt chứng nhận OCOP 3 sao, 4 sao, được đóng gói đẹp mắt, gắn tem truy xuất nguồn gốc, đáp ứng thị hiếu người tiêu dùng cả trong và ngoài tỉnh.

Việc tri thức dân gian về gà Đông Tảo được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia không chỉ giúp nâng tầm giá trị loại vật nuôi đặc hữu, mà còn mở ra cơ hội phát triển kinh tế gắn với du lịch sinh thái – trải nghiệm – ẩm thực.

Hy vọng rằng, các ngành chức năng và chính quyền địa phương sẽ tiếp tục có những chính sách cụ thể để bảo tồn, tôn vinh và phát huy giá trị của di sản này. Qua đó, biến gà Đông Tảo không chỉ là niềm tự hào của Hưng Yên, mà còn là biểu tượng văn hóa – kinh tế đặc sắc trên bản đồ nông sản Việt Nam.