Bài 2: Tăng cường công tác kiểm tra hoạt động kinh doanh thực phẩm chức năng

Thực phẩm chức năng (TPCN) là thực phẩm dùng để hỗ trợ chức năng của cơ thể con người, tạo cho cơ thể tình trạng thoải mái, tăng sức đề kháng, giảm bớt nguy cơ mắc bệnh. Nhu cầu sử dụng TPCN với mục đích phòng bệnh của người dân ngày càng cao. Thị trường TPCN ngày càng phong phú, dồi dào. Làm thế nào để siết chặt hoạt động kinh doanh mặt hàng này, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng đang là bài toán khó cho cơ quan chức năng.

Ma trận thực phẩm chức năng

Những năm gần đây, việc sản xuất, kinh doanh, trao đổi, mua bán TPCN phát triển mạnh mẽ. Theo số liệu của Bộ Y tế từ năm 2022 đến đầu năm 2025 đã có khoảng 10 nghìn sản phẩm TPCN được công bố. 80% số sản phẩm này được sản xuất trong nước, còn lại là nhập khẩu. Đây là xu thế tất yếu khi xã hội phát triển, đời sống nâng cao, người dân quan tâm hơn tới việc chăm sóc, bảo vệ sức khoẻ. Không chỉ được bày bán trực tiếp tại các cửa hàng, hiệu thuốc, TPCN còn được bán tràn lan trên các nền tảng mạng xã hội. Nắm bắt tâm lý người dân dùng TPCN theo cảm tính, nhiều cơ sở sản xuất, kinh doanh quảng cáo quá mức công dụng, hiệu quả, gây nhầm tưởng sản phẩm có thể chữa bệnh, điều trị nhiều chứng nan y. Nghe theo lời quảng cáo về một sản phẩm có công dụng giúp bổ não, tăng cường trí nhớ, cải thiện sức khỏe, bà Nguyễn Thị N. ở thành phố Hưng Yên đã mua 2 hộp về sử dụng và chia sẻ với người thân mua được sản phẩm với giá rẻ. Tuy nhiên, khi người thân quét mã vạch trên vỏ hộp thì thông tin sản phẩm không có nguồn gốc rõ ràng, không có hướng dẫn sử dụng bằng tiếng Việt. Sau đó, bà N. đã phải vứt bỏ sản phẩm vì sợ uống sẽ gây tác dụng phụ. Với mong muốn con của mình có sức đề kháng tốt, thông minh, chị Nguyễn Thị Minh T. ở phường Hiến Nam (thành phố Hưng Yên) không ngần ngại bỏ ra số tiền lớn để mua các loại TPCN có công dụng ăn ngon, ngủ tốt, tăng sức đề kháng. Thế nhưng, dù đã sử dụng TPCN theo cả liệu trình dài, con của chị T vẫn hay ốm vặt. Chị T. hoài nghi về công dụng của TPCN theo như người bán giới thiệu.

Nhu cầu sử dụng TPCN để nâng cao sức khỏe, phòng ngừa bệnh tật… là chính đáng. Tuy nhiên, có người chỉ nghe truyền miệng, chưa được bác sĩ, chuyên gia dinh dưỡng tư vấn, hướng dẫn đã tùy tiện sử dụng. Thậm chí không biết dùng sản phẩm trong bao lâu, liều lượng thế nào và chưa quan tâm đến chất lượng, nguồn gốc, xuất xứ. Các chuyên gia y tế cho rằng: Người dân lạm dụng TPCN trong khi chưa hiểu rõ về sản phẩm, chưa được tư vấn cách dùng, sử dụng không đúng chỉ định và khuyến cáo sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe, thậm chí gây biến đổi gen, mắc các bệnh mạn tính.

Nhiều thực phẩm chức năng chứa chất cấm

Với các thủ đoạn, chiêu trò, người bán không ngại thổi phồng chức năng, công dụng của nhiều sản phẩm khiến người tiêu dùng lầm tưởng TPCN có tác dụng chữa bệnh như thuốc hoặc là ‘thần dược". Trên thực tế đã có nhiều người mua phải TPCN bị thổi phồng công dụng. Vào cuối tháng 3/2025, dư luận không khỏi bất bình, hoang mang, khi cơ quan Cảnh sát điều tra Công an tỉnh Nam Định công bố thông tin về vụ án “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản” xảy ra trên địa bàn tỉnh Nam Định và các tỉnh, thành phố trong cả nước với chiêu trò núp bóng các công ty gọi điện tư vấn, thổi phồng tác dụng điều trị bệnh của các loại TPCN, mỹ phẩm để lừa người bệnh mua các gói liệu trình với giá trị cao gấp nhiều lần giá trị thật của sản phẩm. Gần đây, cơ quan chức năng trên cả nước liên tục phát hiện thuốc giả, thuốc không rõ nguồn gốc, thực phẩm chức năng chứa chất cấm tại các nhà thuốc. Nhà thuốc Nhất Ngân (lô số 13 TTTM Chợ Gạo, huyện Chợ Gạo, tỉnh Tiền Giang) bị phát hiện bán mẫu sản phẩm Viên nang giảm cân Hồng Hạc Phục Linh có chứa các chất cấm Sibutramine, Desmethylsibutramine và Didesmethylsibutramine đã bị cấm sử dụng trong thực phẩm do nguy cơ gây hại cho sức khỏe.

Tại tỉnh Hưng Yên, ngày 11/6, tại kho hàng của Chi nhánh Công ty TNHH Sức khỏe tốt tại địa chỉ thôn Như Phượng Thượng, xã Long Hưng (Văn Giang), Đoàn kiểm tra Đội Quản lý thị trường Cơ động phối hợp với Đội 5, phòng Cảnh sát kinh tế (Công an tỉnh) và Công an xã Long Hưng phát hiện trong kho có 82.264 đơn vị sản phẩm thực phẩm dinh dưỡng cùng các loại nguyên vật liệu, tem nhãn, bao bì, máy móc dùng để sản xuất thực phẩm. Đại diện công ty không cung cấp được hóa đơn, chứng từ liên quan đến các loại nguyên vật liệu, tem nhãn, bao bì… để tại kho. Một số hàng hóa chưa cung cấp được bản tự công bố chất lượng. Đoàn kiểm tra đã tạm giữ, niêm phong toàn bộ tang vật và phối hợp với Chi cục An toàn vệ sinh thực phẩm lấy mẫu kiểm nghiệm chất lượng. Vụ việc đang tiếp tục được cơ quan chức năng xác minh.

Ngày 12/6, Chi cục An toàn vệ sinh thực phẩm tỉnh phát hiện và niêm phong để kiểm nghiệm một lô lớn hơn 500 sản phẩm yến sào, nước yến sào nhãn mác không rõ ràng, có dấu hiệu làm giả tại một cơ sở kinh doanh trên địa bàn thành phố Hưng Yên. Đồng chí Đỗ Mạnh Hùng, Chi cục trưởng Chi cục An toàn vệ sinh thực phẩm tỉnh cho biết: Qua kiểm tra, chúng tôi nhận thấy nhiều sản phẩm ghi nhãn mác không đúng quy định. Hiện nay, chúng tôi đang tiếp tục kiểm tra, kiểm nghiệm các sản phẩm liên quan đến yến sào được bày bán, tiêu thụ trong tỉnh. Người dân có thể thông tin, phản ánh đến cơ quan chức năng nếu phát hiện cơ sở có dấu hiệu kinh doanh yến sào không bảo đảm chất lượng.

Tăng cường công tác kiểm tra, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng

Theo quy định hiện hành, TPCN bao gồm: Thực phẩm bổ sung, thực phẩm bảo vệ sức khỏe và thực phẩm dinh dưỡng y học, kể cả thực phẩm dùng cho chế độ ăn đặc biệt. Trong nhóm thực phẩm bổ sung, hồ sơ tự công bố chỉ kiểm soát kiểm nghiệm chỉ tiêu an toàn. Hai nhóm thực phẩm dinh dưỡng y học và thực phẩm dành cho chế độ ăn đặc biệt chưa kiểm soát về chất lượng. Chỉ duy nhất nhóm thực phẩm bảo vệ sức khỏe là kiểm soát về chỉ tiêu chất lượng. Tuy nhiên, không phải sản phẩm thực phẩm bảo vệ sức khỏe nào cũng được kiểm tra sau khi xuất xưởng, ra thị trường (hậu kiểm). Chưa kể, không ít đơn vị sản xuất lợi dụng kẽ hở trong cơ chế công bố, tự công bố các loại TPCN để "lách", trà trộn sản phẩm không bảo đảm chất lượng, thậm chí chứa chất cấm, đưa ra thị trường.

Nhằm quản lý hoạt động sản xuất, kinh doanh TPCN, cơ quan chức năng thực hiện nhiều giải pháp đấu tranh chống gian lận, tăng cường công tác kiểm tra, định hướng người tiêu dùng lựa chọn sản phẩm chất lượng.

TPCN có tác dụng tốt trong chăm sóc sức khỏe khi sử dụng đúng cách, đúng liều, có nguồn gốc rõ ràng và theo hướng dẫn của bác sĩ. Người dân nên lựa chọn sản phẩm đã được cơ quan chức năng cấp giấy tiếp nhận công bố hoặc đã tự công bố theo quy định, có nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng, mua tại các cửa hàng uy tín; tuyệt đối không tin vào những lời quảng cáo sai sự thật, thổi phồng công dụng, biến TPCN thành “thần dược”.